Υλικό – Delirium

Mέχρι το γκρέμισμα του τελευταίου κέντρου κράτησης…

…κείμενο που μοιράστηκε τον Ιούλιο του 2013

Τα κέντρα κράτησης δεν είναι μια νέα πραγματικότητα. Από τις αρχές τις δεκαετίας του ’90 αποτελούν ένα δίκτυο χώρων που εκτείνεται σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο: αστυνομικά τμήματα, συνοριακά φυλάκια, τμήματα αλλοδαπών, κ.ά. Ένα δίκτυο χώρων εγκλεισμού μεταναστών, συχνά μακριά από κατοικημένες περιοχές, απομονωμένων (μέσω των περιφράξεων, των ψηλών τοίχων, της απουσίας οπτικής επαφής με τα κελιά και αντίστροφα) από τον έξω κόσμο. Χώρων- φυλακών, όπου τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης έρχονται να συμπληρώσουν οι ξυλοδαρμοί και τα καθημερινά σωματικά και ψυχολογικά βασανιστήρια.

Οι μετανάστες είναι η πληθυσμιακή ομάδα πάνω στην οποία ασκείται σε όλο της το μεγαλείο η βιοπολιτική εξουσία του ελληνικού κράτους, με μια συνεχή προσπάθεια ελέγχου και διαχείρισης της. Είναι αυτή που τις τελευταίες δύο δεκαετίες «ρυθμίζεται» νομοθετικά, καταστέλλεται βίαια, απομακρύνεται και φυλακίζεται στα κέντρα κράτησης. Αυτή που κατασκευάζεται ως εχθρός, ως απειλή και φόβος για την προσωπική και δημόσια ασφάλεια, υγεία, ευημερία. Αυτή που βιώνει την εκμετάλλευση και το ρατσισμό των «ντόπιων», την περιθωριοποίηση, τη βία, τις δολοφονικές φασιστικές επιθέσεις. Αν υπάρχει ένας τρόπος με τον οποίο δύναται να συγκροτηθεί σήμερα η κοινότητα και να διατηρήσει τη συνοχή της, αυτός είναι ακριβώς με την κατασκευή του Άλλου και τη συσπείρωση εναντίον του. Στη σημερινή φαντασιακή σύνθεση που ονομάζεται ελληνικό έθνος-κράτος (στην προσπάθεια συγκρότησης και διατήρησης της εθνικής ταυτότητας και συνοχής του αλλά και διαχείρισης των πληθυσμών, «παραγωγικών» ή μη που βρίσκονται ή προσπαθούν να βρεθούν στην επικράτειά του), αυτός ο Άλλος έχει βρει την υπόστασή του κατεξοχήν στο πρόσωπο των μεταναστών.

Τα τελευταία χρόνια σημαντικό κομμάτι της ρητορικής της κρατικής αντιμεταναστευτικής πολιτικής αποτελεί η «απειλή» της δημόσιας υγείας. Η ρητορική αυτή γίνεται το άλλοθι για εκτεταμένα αστυνομικά πογκρόμ στο κέντρο της Αθήνας (αλλά και σε άλλες πόλεις), για εισβολές σε σπίτια και κατειλημμένα κτίρια που κατοικούν μετανάστες, βαφτίζοντας τα «υγειονομικές βόμβες», επιχειρήσεις που καταλήγουν με τη σύλληψη και τη μεταφορά μεταναστών στα κέντρα κράτησης.

Ταυτόχρονα, τα κέντρα κράτησης (προς το παρόν αυτά της Αμυγδαλέζας και της Κορίνθου) έχουν αρχίσει να παίζουν ένα νέο ρόλο στην κρατική υγειονομική διαχείριση πληθυσμιακών ομάδων. Αρχές Μαρτίου ξεκίνησε η επιχείρηση «Θέτις», δηλαδή αστυνομικά πογκρόμ τοξικοεξαρτημένων στο κέντρο της Αθήνας. Όσοι χρήστες ουσιών τύχαινε να κινούνται στους δρόμους του κέντρου της Αθήνας συλλαμβάνονταν και οδηγούνταν στα κέντρα κράτησης, όπου καταγράφονταν αναλυτικά τα στοιχεία τους (προσωπικό και ιατρικό ιστορικό, αλλά και λήψη αποτυπωμάτων) και υποβάλλονταν σε αναγκαστικές ιατρικές εξετάσεις, πριν αφεθούν ελεύθεροι στη μέση του πουθενά. Γιατροί του ΚΕΕΛΠΝΟ (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) κυρίως ψυχολόγοι, γιατροί του ΕΚΕΠΥ (Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων Υγείας) και προσωπικό από το ΕΚΑΒ και το υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με μπάτσους έστησαν σ’ αυτά τα κέντρα κράτησης, υπό το πρόσχημα της υγειονομικής «απειλής» και με δικαιολογίες περί «ανθρωπιστικού έργου», τη συνέχεια του έργου της καταστολής και της διαχείρισης των συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων που κατασκευάζονται και στιγματίζονται ως περιττές, μολυσματικές. Το έργο που ξεκίνησε με τα πογκρόμ στους μετανάστες, συνεχίστηκε με το διασυρμό στα media και την προφυλάκιση των οροθετικών γυναικών και επανέρχεται στο προσκήνιο με την επαναφορά της διάταξης ΓΥ/39Α για τον «περιορισμό της διάδοσης λοιμωδών νοσημάτων», στην οποία προβλέπονται ειδικοί έλεγχοι για τους χρήστες ουσιών και τα εκδιδόμενα άτομα, καθώς και η εκπόνηση ειδικών προγραμμάτων ελέγχου σε μετανάστες.

Αν κάτι δίνει φως στη δυστοπική συνθήκη των κέντρων κράτησης μεταναστών, είναι οι αγώνες που οι ίδιοι κάνουν καθημερινά ενάντια στην επιβολή της εξαθλίωσης τους, με εξεγέρσεις, απεργίες πείνας και αποδράσεις. Κι αν κάτι μας αντιστοιχεί, είναι να αναδείξουμε το ζήτημα και να χτίσουμε ουσιαστικές σχέσεις αλληλεγγύης με τους έγκλειστους στα κέντρα κράτησης μετανάστες αλλά και με όλους όσους αγωνίζονται μέσα κι έξω από αυτά, μέχρι το γκρέμισμα του τελευταίου κέντρου κράτησης.

σε καιρούς κρίσης… πανικού

“σε καιρούς κρίσης πανικού”

έντυπο που τυπώθηκε το φθινόπωρο του 2013 σε 1500 αντίτυπα

Διαπιστώνοντας μια έλλειψη (δια)λόγου πάνω στα ψυχολογικά ζητήματα και, ταυτόχρονα, το μονόδρομο του κυρίαρχου επιστημονικού μονολόγου, αποφασίσαμε να ανοίξουμε, όπως και άλλα συντροφικά εγχειρήματα, το θέμα αυτό μέσα από έντυπα, παρεμβάσεις, εκδηλώσεις και μέσα από τη μαγευτική διαδικασία της συλλογικής αυτομόρφωσης.

Οι διαθέσεις μας, τα συναισθήματά μας παραμένουν θέματα ταμπού ή θέματα που θεωρούμε ότι δεν είναι ανάγκη να μοιράζονται με τους γύρω μας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο βρίσκεται και το έντυπο που κρατάτε στα χέρια σας, χωρίς αυτό να θέλει να αποτελέσει κανενός είδους εγχειρίδιο ή οδηγό, αλλά αντίθετα, να δημιουργήσει τις ερωτήσεις αυτές που μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα που «πάσχουν» ή που βρίσκονται δίπλα ή κοντά σε αυτά. Με λίγα λόγια, το έντυπο αυτό απευθύνεται στους συντρόφους-ισσες μας, σε κάθε άνθρωπο που βρίσκει τον εαυτό του μέσα στις ιστορίες που ακολουθούν, σε κάθε άνθρωπο που έχει γνωρίσει ο ίδιος, η ίδια ή οι γύρω του αυτές τις καταστάσεις, σε κάθε άνθρωπο που θεωρεί ότι δεν υπάρχουν φυσιολογικοί και μη άνθρωποι γύρω του.
Παράλληλα, ζώντας μια καθημερινότητα που η ψυχική μας διάθεση ορίζει και ορίζεται συνεχώς από αυτή και μετά από μια σειρά εκδόσεων στην κατεύθυνση της αυτομόρφωσης/ αντιπληροφόρησης τα τελευταία χρόνια, αποφασίσαμε να κοιτάξουμε και να ασχοληθούμε περισσότερο με το πώς επηρεάζουν πρακτικά πτυχές της συνολικής μας δραστηριότητας.
Επιλέξαμε να καταπιαστούμε με τις κρίσεις πανικού, μιας και θεωρούμε ότι αποτελούν ένα από τα πιο συνηθισμένα ζητήματα που εμφανίζονται σε όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού. Επιλέξαμε να ασχοληθούμε με τις κρίσεις πανικού, τόσο λόγω και «προσωπικού ιστορικού», αλλά και επειδή τις εντοπίζουμε καθημερινά πλέον γύρω μας.

Διαβάστε την μπροσούρα σε pdf

Σχετικά με την παθολογικοποίησητης σεξουαλικότητας

…κείμενο που γράφτηκε με αφορμή το 2ήμερο για την σεξουαλικότητα που έγινε στις 1& 2 Ιούνη 2012, διήμερο που διοργανώθηκε από το έκφυλο καφενείο στην κατάληψη Πατησίων 61 & Σκαραμαγκά

Ο κόσμος μας συγκροτείται από δίπολα, σωστό/λάθος, καλό/κακό, αληθές/ψευδές.Και άλλα όπως κανονικό/παρεκκλίνον, υγεία/ασθένεια, φυσικό/αφύσικο, ορθή σεξουαλικότητα/ανωμαλία. Τα δίπολα αυτά, ως κοινωνικές κατασκευές, είναι εν δυνάμει μεταβαλλόμενα και το περιεχόμενό τους έχει διαφοροποιηθεί, περισσότερο ή λιγότερο, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και κοινωνίες. Ηθική, φιλοσοφία, θρησκεία, κρατικοί μηχανισμοί και θεσμοί, σχέσεις εξουσίας, κυρίαρχος λόγος και λόγος αντίστασης και πολλές άλλες συνισταμένες συντελούν στη διαμόρφωση και την αλλαγή ή τη στασιμότητά τους. Στις δυτικές κοινωνίες, τους τελευταίους αιώνες, η ηθική και η θρησκεία, με την πρωτοκαθεδρία του λόγου τους, έπαιξαν τεράστιο ρόλο στη διαμόρφωση του περιεχομένου της έννοιας που ονομάζουμε σεξουαλικότητα, στη διχοτόμησή της σε καλή ή κακή, φυσιολογική ή «παρά φύση», κανονική ή ανώμαλη. Η παθολογικοποίηση της σεξουαλικότητας δεν ξεκινάει από την ψυχολογία ή από την ιατρική, αλλά από τη στιγμή εκείνη που γίνεται αντιληπτή ως μια ευθεία γραμμή με θετικό και αρνητικό πρόσημο στο κάθε της άκρο. Η Gayle Rubin κατέγραψε αυτή την πόλωση στο εσωτερικό της σεξουαλικότητας στα μέσα της δεκαετίας του ’80 και τη σχηματοποίησε ονομάζοντάς την «ερωτική πυραμίδα». Ένα σχήμα που με κάποιες διαφοροποιήσεις μπορούμε να το αναγνωρίσουμε και στη σημερινή πραγματικότητα:

sexpyramid

——————————–————————————-–

*Η “καλή” σεξουαλικότητα και το σταδιακό πέρασμα στην “κακή”.Από το Gayle S. Rubin,«Thinking sex: notes for a radical theory of the politics of sexuality», στο Richard Parker, Peter Aggleton (επιμ.), Culture, society and sexuality: a reader, 1999, σελ. 161

———————————————————————-

Κι αν μέχρι τώρα η έννοια της σεξουαλικότητας επικεντρώνεται κυρίως στην ίδια τη σεξουαλική πράξη, δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε τη σύνδεση αυτής της αντίληψης με το λόγο της θρησκείας, του χριστιανισμού: με τη σύνδεση του σεξ καθαρά και απολύτως με την αναπαραγωγή, και, μόνο μεταξύ ατόμων διαφορετικού φύλου, με την εξύψωση του αναπαραγωγικού σώματος σε σώμα ιερό, δοσμένο από το θεό, το οποίο πρέπει να κρατηθεί αμόλυντο, με την επακόλουθη άρνηση της επιθυμίας και της
ηδονής.

Η ανάπτυξη των επιστημών, της ιατρικής και μετέπειτα αυτών της ψυχικής υγείας έδωσε μια άλλη διάσταση στην παθολογικοποίηση αυτή. στην αλήθεια του θεού προστέθηκε η αλήθεια της επιστήμης, που ήρθε όχι τόσο να αναιρέσει, αλλά να επιβεβαιώσει, να εξορθολογήσει (ή να προσπαθήσει έστω) και να ορίσει εκ νέου τα όρια κανονικότητας και διαστροφής, να προσθέσει ένα ακόμη πεδίο ελέγχου του σώματος και της σεξουαλικότητας. Το σύνολο αυτό με το όνομα «σεξουαλικές διαταραχές» δεν έχει διαφοροποιηθεί ιδιαίτερα από την προ-επιστήμης εποχή, αυτό που έχει αλλάξει είναι ο βαθμός ανάλυσής τους και τα αίτια στα οποία αποδίδονται. Από την κλινική μελέτη Psychopathia Sexualis που εξέδωσε ο ψυχίατρος Richard von Kraft-Ebing στα τέλη του 19ου αιώνα, μέχρι τη τελευταία έκδοση (5η) του ψυχιατρικού εγχειριδίου DSM που θα κυκλοφορήσει τον επόμενο χρόνο, οι διαστροφές από ανήθικες, παράνομες, αμαρτωλές πράξεις, μετατρέπονται σε στοιχεία που ορίζουν το άτομο στο σύνολό του, το καθιστούν εν γένει άρρωστο.

Σήμερα, το κεφάλαιο των σεξουαλικών διαταραχών στο ισχύον DSM (DSM IVTR), χωρίζεται σε τέσσερα μέρη: «σεξουαλικές δυσλειτουργίες», «παραφιλίες», «διαταραχές της ταυτότητας φύλου» και άλλες σεξουαλικές διαταραχές. Οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες περιλαμβάνουν τις διαταραχές σεξουαλικής επιθυμίας (διαταραχή υποτονικής σεξουαλικής επιθυμίας, διαταραχή σεξουαλικής αποστροφής), διαταραχές σεξουαλικής διέγερσης (σεξουαλικής διέγερσης στη γυναίκα, και στύσης στον άντρα), διαταραχές του οργασμού (στη γυναίκα, στον άντρα, πρόωρη εκσπερμάτωση), τις διαταραχές σεξουαλικού πόνου (δυσπαρευνία και κολεοσπασμός) και τέλος τη σεξουαλική δυσλειτουργία οφειλόμενη σε γενική ιατρική κατάσταση, προκαλούμενη από ουσίες ή άλλο λόγο. Στις παραφιλίες συμπεριλαμβάνονται η επιδειξιομανία, ο φετιχισμός, η εφαψιομανία, η παιδοφιλία, ο σεξουαλικός μαζοχισμός, ο σεξουαλικός σαδισμός, ο τρανσβεστικός φετιχισμός, η ηδονοβλεψία, και άλλη παραφιλία. Οι διαταραχές, τέλος, της ταυτότητας φύλου, αναφέρονται στην αναντιστοιχία του βιολογικού φύλου με την ταυτότητα φύλου του ατόμου και στη δυσφορία που έχει κανείς με την ταυτότητα φύλου που του έχει ανατεθεί κοινωνικά.

Η ψυχολογικοποίηση σεξουαλικών συμπεριφορών, πράξεων, προσανατολισμών, έμφυλων ταυτοτήτων τα αποσπά από το κοινωνικό πεδίο, απορρίπτει το πολύπλοκο πλέγμα της κοινωνικής κατασκευής του φύλου, της ταυτότητας, της σεξουαλικότητας, της επιθυμίας, για να τα εντάξει απλά, να τα εδαφικοποιήσει στο ένα και μόνο σώμα του εκάστοτε «ασθενή». Το κύρος του ψυχιατρικού λόγου είναι αυτό που έχει συνδράμει στη συνεχιζόμενη αναπαραγωγή του δίπολου καλής και κακής σεξουαλικότητας. Άλλες κοινωνικές διεργασίες, μέρος του προαναφερθέντος πλέγματος, είναι αυτές που έχουν κρατήσει το σεξ και γενικότερα τη σεξουαλικότητα στο πεδίο του προσωπικού, που έχουν καταστήσει σεξουαλικές πρακτικές, ακόμα κι αν δεν εμπίπτουν στην κατηγορία της διαταραχής, θέματα που η συζήτησή τους είναι ταμπού ή προκαλεί ντροπή, όπως τον αυνανισμό.

Όπως τα πάντα, το σεξ είναι πολιτικό. Η σεξουαλικότητα είναι πολιτική. Δεν περιορίζεται στην σεξουαλική πράξη, αλλά περιλαμβάνει διαθέσεις, επιθυμίες και βέβαια κοινωνικούς καθορισμούς. Δε μιλάμε για το κυνήγι της ηδονής ως αυτοσκοπό, ούτε για την καθαρότητα της επιθυμίας, αφού κι αυτή μπορεί να κατασκευαστεί και να επηρεαστεί από τα κυρίαρχα (και ενίοτε τα ανταγωνιστικά στο κυρίαρχο) πρότυπα για το φύλο, τις σχέσεις. Μιλάμε όμως για μια σεξουαλικότητα τοποθετημένη στο κοινωνικό, για μια σεξουαλικότητα χωρίς πρόσημο. Για τη συνείδηση των ορίων που της έχουν τεθεί και τον απεγκλωβισμό της από αυτά. Για σεξουαλικές πρακτικές βασιζόμενες στην κοινή επιθυμία και συναίνεση. Για τον αυτοκαθορισμό της επιθυμίας, του σώματος, της σεξουαλικότητας, της ταυτότητάς μας.

ο ετεροκαθορισμός του υποκειμένου από τις επιστήμες της ψυχικής υγείας

“ο ετεροκαθορισμός του υποκειμένου από τις επιστήμες της ψυχικής υγείας”

έντυπο που τυπώθηκε την άνοιξη του 2012 σε χίλια αντίτυπα στην τυπογραφική κολλεκτίβα Rotta

Ο βασικός κορμός αυτού του κειμένου αποτέλεσε την εισήγηση στην εκδήλωση με θέμα «ο ετεροκαθορισμός του υποκειμένου μέσα από τις επιστήμες της ψυχικής υγείας: η διαλεκτική σχέση της μετατόπισης του «κανονικού» ανά περιόδους και της (ανα)κατασκευής του διπόλου υγείας – ασθένειας από τις επιστήμες της ψυχικής υγείας».

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του πολιτικού καφενείου της κατάληψης Πατησίων 61 και Σκαραμαγκά, στις 31 Μάρτη του 2012 και η διοργάνωσή της έγινε από κοινού με συντρόφισσες και συντρόφους από την κατάληψη.

Επιχειρώντας να ανιχνεύσουμε από τη μια πώς και γιατί οι επιστήμες της ψυχικής υγείας θέτουν τα όρια μεταξύ κανονικού και παθολογικού, μεταξύ υγιούς και ασθενούς, αναπαράγοντας –ή όχι- την κοινωνική αντίληψη περί κανονικού, και από την άλλη πώς προσλαμβάνεται αυτό από τα ίδια τα υποκείμενα αλλά και πώς συμβάλλει στον καθορισμό των όρων διαχείρισής τους, θεωρούμε χρήσιμο να κάνουμε κάποιες παρατηρήσεις, αρχικά, για την κανονικότητα ως συνθήκη διαχρονικά, για τον τρόπο με τον οποίο το περιεχόμενο της μεταβάλλεται, σε μια διαδικασία όπου αλληλοδιαπλέκονται η κυρίαρχη κοινωνικά αντίληψη περί κανονικού με το θεσμικό και πολιτικό πλαίσιο στο οποίο αυτή αναπτύσσεται, καθώς και με τον κυρίαρχο λόγο για το κανονικό (όπως διατυπώνεται ανά περιόδους από τη φιλοσοφία, την ηθική, τη θρησκεία, την επιστήμη).

Μιλώντας για το σήμερα και σχετικά με την υγεία και την ασθένεια και, θεωρώντας πως ο κυρίαρχος λόγος περί κανονικού ή παθολογικού είναι ο επιστημονικός, θα επιχειρήσουμε να δούμε πώς λειτουργεί η επιστήμη και ειδικότερα η ψυχιατρική.

Για να γίνουν πιο κατανοητά όλα τα παραπάνω θα αναφέρουμε, επίσης, κάποια παραδείγματα όπου κοινωνικές συμπεριφορές και ταυτότητες παθολογικοποιήθηκαν μέσα από τις επιστήμες της ψυχικής υγείας (συμπεριφορές και ταυτότητες που είτε εισήχθησαν για πρώτη φορά στη σφαίρα του μη κανονικού είτε ανήκαν ήδη σε αυτή).

Διαβάστε την μπροσούρα σε pdf

ψυχική υγεία, ευγονική και σωματικές θεραπείες

“ψυχική υγεία, ευγονική και σωματικές θεραπείες”

έντυπο που τυπώθηκε το Μάη του 2012 σε χίλια αντίτυπα στην τυπογραφική κολλεκτίβα Rotta

Το παρακάτω κείμενο προοριζόταν να αποτελέσει παράρτημα της μπροσούρας Η Αλίκη στη χώρα των φαρμάκων που τυπώθηκε το φθινόπωρο του 2011.

Παρ’ όλα αυτά επιλέξαμε την ανεξάρτητη έκδοσή του.

Ως εκ τούτου, δεν γίνεται κάποια ιδιαίτερη αναφορά στη θεραπεία των φαρμάκων ή στις θεραπευτικές μορφές με χρήση ουσιών που προηγήθηκαν αυτών, αλλά επιχειρείται μια επικέντρωση στις σωματικές θεραπείες που εφαρμόζονταν μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, σημείο από το οποίο κι έπειτα τα φάρμακα απέκτησαν την πρωτοκαθεδρία στην αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας.

Διαβάστε την μπροσούρα σε pdf

Αφίσα

Αφίσα που κολλήθηκε στο κέντρο της Αθήνας, καθώς και

γύρω από δομές ψυχικής υγείας & σχολές

το Φθινόπωρο του 2009

το κείμενο της αφίσας:

σε ένα «φυσιολογικό» κόσμο,
σε μια «κανονική» κοινωνία,
σε ένα «υγιές» σύνολο ανθρώπων,

δεν υπάρχει τόπος για τους «μη φυσιολογικούς»
δεν υπάρχουν θέσεις για τους «μη κανονικούς»
η μόνη προοπτική για τους “αρρώστους”
είναι η δημιουργία αποστειρωμένων και
απομονωμένων χώρων για τους “άλλους”
και η παραγωγή άμεσα αποτελεσματικών φαρμάκων
για τη διαιώνιση του κύκλου της κανονικότητας
όταν η ψυχική υγεία θεωρείται «προσόν» και «δικαίωμα»,
τότε οι «ασθενείς» πρέπει να επιλέξουν:
την επιστροφή στην ασφάλεια του δρόμου της υγείας
ή την τιμωρία της περιθωριοποίησης.
εκεί ακριβώς εντοπίζεται ο φόβος της τρέλας:
στα διαχωριστικά όρια του ατόμου και της κοινωνίας
μεταξύ της ατομικής αναπαραγωγής
της ανισότητας του διαφορετικού
και των κοινωνικών προκαταλήψεων,
μεταξύ της εκούσιας ή και ακούσιας απομόνωσης
και του στιγματισμού της

Απέναντι σε όλα αυτά δεν έχουμε παρά…

να αμφισβητήσουμε το δίπολο υγείας – ασθένειας
να παλέψουμε συλλογικά απέναντι στο φόβο
της ασθένειας και τις προκαταλήψεις της τρέλας
να θέσουμε τις λύσεις πέρα από «θεραπευτικά»
μοντέλα καταστολής και τιμωρίας που προτάσσουν
βιολογικές παραδοχές και την ατομική αντιμετώπιση

γιατί δε θέλουμε να μας εγκλωβίζουν ούτε να εγκλωβιζόμαστε σε όρους όπως υγιείς/ασθενείς, τρελοί/λογικοί, κανονικοί/περίεργοι, σε ετεροπροσδιορισμούς που ομογενοποιούν και στιγματίζουν αλλά να είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε, να εκδηλώσουμε, να υποστηρίξουμε την διαφορετικότητά μας….

τελικά

δεν έχουμε παρά να διαρρήξουμε το πλέγμα αυτό
που θέτει τις βάσεις της κανονικότητας

delirium
απόπειρες παρέκκλισης

η αλίκη στη χώρα των φαρμάκων

“η αλίκη στη χώρα των φαρμάκων”

έντυπο που τυπώθηκε το φθινόπωρο του 2011 σε 1000 αντίτυπα στην τυπογραφική κολλεκτίβα Rotta

Η ενασχόληση με το θέμα των ψυχοφαρμάκων δεν έχει να κάνει με ένα «θεωρητικό ενδιαφέρον» αλλά με την αναγνώριση ότι η ψυχική υγεία και οι πρακτικές κανονικοποίησης των κοινωνικών συμπεριφορών είναι ζητήματα που αφορούν εμάς τους ίδιους ως άτομα και τις ζωές μας.

Παράλληλα, παρατηρούμε μια έλλειψη παραγωγής κριτικής προς αυτήν την κατεύθυνση από κινηματική σκοπιά, σε τέτοιο βαθμό που πέρα από την ευκαιριακή έκφραση ενός σχετικού λόγου, το ζήτημα αυτό παραμένει ένα θέμα ταμπού.

Για αυτούς τους λόγους επιλέξαμε στην παρούσα φάση να ασχοληθούμε με το ζήτημα των ψυχοφαρμάκων. Αφενός είναι ένα ζήτημα που αφορά εμάς και τον περίγυρό μας, κι αφετέρου η χρήση ψυχοφαρμάκων (παντός τύπου και για κάθε σκοπό) αποτελεί μια καλά εδραιωμένη κοινωνική πραγματικότητα, που ξεπερνάει κατά πολύ το αποκλεισμένο περιβάλλον του ασύλου και μέσα στην οποία το φάρμακο παρουσιάζεται ως μια ατομική λύση σε ατομικά προβλήματα .

Γι αυτό, σ’ αυτό το κείμενο μας ενδιαφέρει η κατανόηση του ζητήματος των ψυχοφαρμάκων, η ιστορική του διάσταση, πάνω σε ποια θέσφατα περί υγείας και ασθένειας πατάει το όλο ζήτημα καθώς και ποια λειτουργία επιτελεί μέσα στις τωρινές κοινωνικές σχέσεις. Κι αυτό, όχι για να κάνουμε αφορισμούς ή να προτείνουμε άλλες μαγικές και μοναδικές λύσεις. Αλλά ως ένα βήμα συνειδητοποίησης μιας κατάστασης στην πορεία για το συλλογικό ξεπέρασμά της

Διαβάστε την μπροσούρα σε pdf

Ο νους μας οι ζωές μας

“Ο νους μας οι ζωές μας”

…λέξεις, σκέψεις και ουρλιαχτά ενάντια στην ΑΘΑ σχετικά με τις προσπάθειες επιβολής ακούσιας θεραπευτικής αγωγής για τους ψυχικά ασθενείς στην ισπανία

τυπώθηκε σε 500 αντίτυπα και κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 2010 στην πόλη της Αθήνας.

Η μετάφραση από το ισπανικό πρωτότυπο “nuestras mentes, nuestras vidas: palabras, reflexiones y alaridos contra el TAI (Tratamiento Ambulatorio Involuntario)” έγινε από το σύντροφο R.

Η αξία του περιεχομένου μιας κριτικής στην ψυχιατρική καθορίζεται αποφασιστικά από το υποκείμενο της κριτικής αυτής. Αυτή η αντίληψη είναι ο βασικός λόγος της παρούσας έκδοσης. Δηλαδή, το γεγονός ότι τα ίδια τα υποκείμενα που υφίστανται την καταπίεση από την ψυχιατρική εξουσία, συναρθρωμένη με άλλες εξουσιαστικές δομές, εκφράζουν έναν ανταγωνιστικό λόγο στην κατεστημένη ψυχιατρική, αναπτύσσοντας προτάγματα αντίστασης.

Το «Ο νους μας, οι ζωές μας» είναι ένα κείμενο γραμμένο από «ασθενείς» για «ασθενείς» και εναντιώνεται στην απόπειρα να ψηφιστεί ο νόμος για την Ακούσια Θεραπευτική Αγωγή στην ισπανία, δηλαδή την υποχρεωτική χορήγηση ψυχοφαρμάκων σε ψυχικά ασθενείς που δεν επιθυμούν τη λήψη τους, με την παρουσία μπάτσων και δικαστικών. Πρόκειται για ένα νομοθετικό μέτρο βασισμένο στο δόγμα της ασφάλειας που εγκληματοποιεί τη φιγούρα του ψυχικά ασθενή και του αφαιρεί στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Μέσα από το κείμενο μαθαίνουμε για την ψυχιατρική πραγματικότητα στην ισπανία και την -εκεί- ψυχιατρική μεταρρύθμιση, ενώ μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα και να διακρίνουμε αντιστοιχίες με την εγχώρια μεταρρύθμιση και την γενικότερη κατάσταση της ψυχικής υγείας στην ελλάδα. Ανοίγεται μια πληθώρα ζητημάτων, όπως η χρήση ψυχοφαρμάκων ως το μοναδικό θεραπευτικό μέσο, η φύση της ψυχιατρικής ως επιστήμης αλλά και η φύση της ίδιας της επιστήμης, η μανιχαϊστική αντίληψη της υγείας και της ασθένειας. Παρόλο που δεν είμαστε απόλυτα σύμφωνοι με τις θέσεις των συγγραφέων στο σύνολο των ζητημάτων που τίθενται στο κείμενο αυτό, θεωρούμε αφενός ότι η κριτική που παρουσιάζεται εδώ δεν περιορίζεται στο συγκεκριμένο τόπο, χρόνο και κοινωνικό πλαίσιο, αλλά πραγματεύεται θέματα που εντάσσονται σε μια γενικότερη συζήτηση για την ψυχιατρική και τα ψυχοφάρμακα και αφετέρου ότι αν κάτι έχει μεγαλύτερη αξία να ειπωθεί (και να διαβαστεί), είναι εκείνο που οι ίδιοι οι ψυχικά ασθενείς και οι χρήστες υπηρεσιών ψυχικής υγείας έχουν να πουν.

Διαβάστε την μπροσούρα σε pdf

Κάποιες σκέψεις για το ζήτημα της ψυχικής υγείας και των ψυχοφαρμάκων με αφορμή την εκδήλωση της 2-2-2010 του Ελληνικού Ιδρύματος Ερευνών

Πρινλίγες εβδομάδες, με ενδιαφέρον πληροφορηθήκαμε ότι ξεκίνησε ένας ανοιχτός κύκλος ομιλιών για την ψυχική υγεία από το Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών και Βιοτεχνολογίας του Ε.Ι.Ε. σε συνεργασία με το ΕΠΙΨΥ. Με ενδιαφέρον, επίσης, αποφασίσαμε να το παρακολουθήσουμε και χωρίς καμία έκπληξη, διαπιστώσαμε ότι ο λόγος για την ψυχική υγεία συνεχίζει να ανήκει στους ειδικούς, στην ψυχιατρική.

Παρακολουθώντας τη διαδικασία, εμπεδώσαμε πλήρως ότι για το σύνολο των «επαγγελματιών» ομιλητών, θεραπεία σημαίνει αυτομάτως φαρμακευτική αγωγή. Εμπεδώσαμε πλήρως ότι ο εθελοντισμός προωθείται ως μία από τις σπουδαιότερες παραμέτρους για την επίλυση προβλημάτων του χώρου της ψυχικής υγείας. Παρουσιάζεται ως ένας τρόπος κοινωνικής προσφοράς, ενώ τελικά έρχεται απλώς να καλύψει τις ανάγκες στελέχωσης του χώρου της ψυχικής υγείας με δωρεάν εργαζόμενους, τη στιγμή που θέσεις για προσωπικό στις διάφορες δομές παραμένουν κενές, τη στιγμή που εργαζόμενοι μένουν για μήνες απλήρωτοι, γιατί τα κονδύλια από τα ευρωπαϊκά προγράμματα ξαφνικά «εξαφανίζονται», την ίδια στιγμή που οι ίδιοι οι «ειδικοί» υποβιβάζουν τους ανθρώπους σε καταναλωτές φαρμάκων αφού ταυτίζουν τη θεραπεία με τη φαρμακολογία.

Μετά το τέλος των ομιλιών και ενώ δόθηκε ένας ελάχιστος χρόνος για ερωτήσεις από το κοινό, φάνηκε ολοκάθαρα η απροθυμία και μερικές φορές η επιθετικότητα των ομιλητριών ψυχιάτρων όχι μόνο να απαντήσουν, αλλά και να ακουστεί η οποιαδήποτε κριτική ή αντίλογος αναφορικά με τα φάρμακα ή το ρόλο της ψυχιατρικής στην ψυχική υγεία.

Αυτή η όλο και πιο αποδεκτή μέσα στους κύκλους των επαγγελματιών της ψυχικής υγείας ταύτιση της θεραπείας με τη φαρμακολογία, βασίζεται σε μια πιο γενική εικόνα που έχουν οι ίδιοι οι επαγγελματίες, αλλά και οι διάφορες επιτροπές, ινστιτούτα και οργανισμοί για το ίδιο το ζήτημα της υγείας: δηλαδή το διαχωρισμό των ανθρώπων σε υγιείς (αποδοτικούς) και ασθενείς (μη παραγωγικούς)… Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος, θεωρείται «υγιής», όταν έχει τη δυνατότητα να είναι παραγωγικός και αποδοτικός στην εργασία του, στις σχέσεις του, στην αναπαραγωγή του είδους και του κοινωνικού «ήθους»… Όταν δεν είναι σε θέση να αποδώσει στους παραπάνω τομείς, υπάρχουν δύο επιλογές: ένας «σύγχρονος Καιάδας» εγκλεισμού και ασυλοποίησης ή η «επαγγελματικά κατοχυρωμένη» αποκλειστικότητα της φαρμακολογίας…

Αυτή η κυρίαρχη λογική βασίζεται στην ολοένα και αυξανόμενη τάση των επίσημων φορέων -από τον Π.Ο.Υ. μέχρι τα διάφορα ινστιτούτα- για την επίτευξη της μέγιστης αποδοτικότητας των μερών της κοινωνίας, και άρα της «προόδου» μέσω της ιατρικοποίησης της καθημερινότητας. Ο ρόλος των ιδρυμάτων ερευνών και των περισσότερων ινστιτούτων είναι η επισημοποίηση και κατοχύρωση αυτής της κυρίαρχης τάσης μέσα στους κύκλους της υγείας και ιδιαίτερα της ψυχικής. Η ταύτιση θεραπείας και φαρμακολογίας και η ολοένα και μεγαλύτερη βιολογικοποίηση της ψυχικής υγείας μας φαίνεται προγραμματισμένη και συντεταγμένη μέσα σε ένα συνολικότερο πλαίσιο εντατικοποίησης της ζωής μας, τη στιγμή μάλιστα που η οικονομική εξάρτηση των ινστιτούτων από τις φαρμακοβιομηχανίες είναι γνωστή.

Τα φάρμακα έρχονται να καλύψουν την αποκατάσταση μας, όλο και πιο γρήγορα, αδιαφορώντας για τις κοινωνικές αιτίες και συνθήκες, τεμαχίζοντας το κοινωνικό σύνολο σε ατομικές περιπτώσεις και λύσεις και διαχωρίζοντας ένα ανθρώπινο όλον σε νευροδιαβιβαστές και ορμόνες – μια ανάγνωση του ίδιου του σώματος και των επιθυμιών σε απολήξεις νεύρων και εκκρινόμενες ουσίες που αντικαθιστά οποιαδήποτε αλλαγή, ατομική και κοινωνική, σε θεραπείες συμπτωμάτων.

Μέσα σε αυτή τη λογική, το μεγαλύτερο μέρος των επαγγελματιών της ψυχικής υγείας αντιλαμβάνεται εντελώς αποσπασματικά κάθε ζήτημα που εμπίπτει σε αυτή.. Η προσπάθεια εξάλειψης του κοινωνικού στίγματος, όπως υποστηρίζεται από την ψυχιατρική, επικεντρώνεται εν τέλει στον αποστιγματισμό της λήψης φαρμάκων και ελάχιστα στον αποστιγματισμό της ίδιας της ψυχικής ασθένειας. Παράλληλα, η ελευθερία του «ασθενή» να επιλέξει, να δράσει, να αντιληφθεί τον εαυτό του, αντικαθίσταται από την συμπτωματική ή και πολλές φορές κατασταλτική χορήγηση φαρμάκων. Η δυνατότητα αλλαγής των κοινωνικών συνθηκών αντικαθίσταται από την αλλαγή των ατομικών επιθυμιών. Ο «ασθενής» παύει να είναι άνθρωπος που έχει επιθυμίες, ελευθερία επιλογών και προσωπικότητα και η επιτυχία της θεραπείας του αποτελεί πλέον την όσο το δυνατόν πιο γρήγορη επαναείσοδο στο σύστημα παραγωγής, εργασίας και κατανάλωσης που επαναφέρει στο προσκήνιο τις πιέσεις που τον οδήγησαν στα φάρμακα. Και όλο αυτό αδιαφορώντας για τον ίδιο το φαύλο κύκλο της αποκλειστικότητας της φαρμακολογίας.

Απέναντι σε όλα αυτά, ως μια πολιτική ομάδα ανθρώπων που ασχολείται με ζητήματα ψυχικής υγείας και αποτελείται από «υγιείς» και «ασθενείς», από χρήστες υπηρεσιών ψυχικής υγείας και μη, από «κανονικούς» και «παράξενους», το μόνο που έχουμε να προτείνουμε, είναι η ελεύθερη επιλογή του κάθε ανθρώπου να αντιμετωπίσει τα ζητήματα που τον ενοχλούν με τον τρόπο που θέλει ο ίδιος. Όχι επειδή είμαστε ενάντια στη χρήση φαρμάκων ή συγκεκριμένες μορφές θεραπείας (όσο αυτές δεν είναι κατασταλτικές), αλλά επειδή είμαστε ενάντια σε κάθε αποκλειστική λογική που προσπαθεί να κυριαρχήσει πάνω σε άλλες.

Μέχρι να πάψουμε να ερευνούμε το μέρος, το “κύτταρο”

και να στρέψουμε το βλέμμα απ’ το “περιστατικό” στον άνθρωπο, στην κοινωνική ολότητά του

και όχι στο ατομικό στίγμα του, θα είμαστε όλες και όλοι «ασθενείς»…

Αθήνα, Φλεβάρης 2010