Month: January 2011

Ο νους μας οι ζωές μας

 “Ο νους μας οι ζωές μας”

  …λέξεις, σκέψεις και ουρλιαχτά ενάντια στην ΑΘΑ σχετικά με τις προσπάθειες επιβολής ακούσιας θεραπευτικής αγωγής για τους ψυχικά ασθενείς στην ισπανία

 

τυπώθηκε σε 500 αντίτυπα και κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 2010 στην  πόλη της Αθήνας.

Η μετάφραση από το ισπανικό πρωτότυπο “nuestras mentes, nuestras vidas: palabras, reflexiones y alaridos contra el TAI (Tratamiento Ambulatorio Involuntario)” έγινε από το σύντροφο R.

 


 

Η αξία του περιεχομένου μιας κριτικής στην ψυχιατρική καθορίζεται αποφασιστικά από το υποκείμενο της κριτικής αυτής. Αυτή η αντίληψη είναι ο βασικός λόγος της παρούσας έκδοσης. Δηλαδή, το γεγονός ότι τα ίδια τα υποκείμενα που υφίστανται την καταπίεση από την ψυχιατρική εξουσία, συναρθρωμένη με άλλες εξουσιαστικές δομές, εκφράζουν έναν ανταγωνιστικό λόγο στην κατεστημένη ψυχιατρική, αναπτύσσοντας προτάγματα αντίστασης.

Το «Ο νους μας, οι ζωές μας» είναι ένα κείμενο γραμμένο από «ασθενείς» για «ασθενείς» και εναντιώνεται στην απόπειρα να ψηφιστεί ο νόμος για την Ακούσια Θεραπευτική Αγωγή στην ισπανία, δηλαδή την υποχρεωτική χορήγηση ψυχοφαρμάκων σε ψυχικά ασθενείς που δεν επιθυμούν τη λήψη τους, με την παρουσία μπάτσων και δικαστικών. Πρόκειται για ένα νομοθετικό μέτρο βασισμένο στο δόγμα της ασφάλειας που εγκληματοποιεί τη φιγούρα του ψυχικά ασθενή και του αφαιρεί στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Μέσα από το κείμενο μαθαίνουμε για την ψυχιατρική πραγματικότητα στην ισπανία και την -εκεί- ψυχιατρική μεταρρύθμιση, ενώ μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα και να διακρίνουμε αντιστοιχίες με την εγχώρια μεταρρύθμιση και την γενικότερη κατάσταση της ψυχικής υγείας στην ελλάδα. Ανοίγεται μια πληθώρα ζητημάτων, όπως η χρήση ψυχοφαρμάκων ως το μοναδικό θεραπευτικό μέσο, η φύση της ψυχιατρικής ως επιστήμης αλλά και η φύση της ίδιας της επιστήμης, η μανιχαϊστική αντίληψη της υγείας και της ασθένειας. Παρόλο που δεν είμαστε απόλυτα σύμφωνοι με τις θέσεις των συγγραφέων στο σύνολο των ζητημάτων που τίθενται στο κείμενο αυτό, θεωρούμε αφενός ότι η κριτική που παρουσιάζεται εδώ δεν περιορίζεται στο συγκεκριμένο τόπο, χρόνο και κοινωνικό πλαίσιο, αλλά πραγματεύεται θέματα που εντάσσονται σε μια γενικότερη συζήτηση για την ψυχιατρική και τα ψυχοφάρμακα και αφετέρου ότι αν κάτι έχει μεγαλύτερη αξία να ειπωθεί (και να διαβαστεί), είναι εκείνο που οι ίδιοι οι ψυχικά ασθενείς και οι χρήστες υπηρεσιών ψυχικής υγείας έχουν να πουν.

 

Διαβάστε την μπροσούρα σε pdf

Κάποιες σκέψεις για το ζήτημα της ψυχικής υγείας και των ψυχοφαρμάκων με αφορμή την εκδήλωση της 2-2-2010 του Ελληνικού Ιδρύματος Ερευνών

 Πρινλίγες εβδομάδες, με ενδιαφέρον πληροφορηθήκαμε ότι ξεκίνησε ένας ανοιχτός κύκλος ομιλιών για την ψυχική υγεία από το Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών και Βιοτεχνολογίας του Ε.Ι.Ε. σε συνεργασία με το ΕΠΙΨΥ. Με ενδιαφέρον, επίσης, αποφασίσαμε να το παρακολουθήσουμε και χωρίς καμία έκπληξη, διαπιστώσαμε ότι ο λόγος για την ψυχική υγεία συνεχίζει να ανήκει στους ειδικούς, στην ψυχιατρική.

stripped

Παρακολουθώντας τη διαδικασία, εμπεδώσαμε πλήρως ότι για το σύνολο των «επαγγελματιών» ομιλητών, θεραπεία σημαίνει αυτομάτως φαρμακευτική αγωγή. Εμπεδώσαμε πλήρως ότι ο εθελοντισμός προωθείται ως μία από τις σπουδαιότερες παραμέτρους για την επίλυση προβλημάτων του χώρου της ψυχικής υγείας. Παρουσιάζεται ως ένας τρόπος κοινωνικής προσφοράς, ενώ τελικά έρχεται απλώς να καλύψει τις ανάγκες στελέχωσης του χώρου της ψυχικής υγείας με δωρεάν εργαζόμενους, τη στιγμή που θέσεις για προσωπικό στις διάφορες δομές παραμένουν κενές, τη στιγμή που εργαζόμενοι μένουν για μήνες απλήρωτοι, γιατί τα κονδύλια από τα ευρωπαϊκά προγράμματα ξαφνικά «εξαφανίζονται», την ίδια στιγμή που οι ίδιοι οι «ειδικοί» υποβιβάζουν τους ανθρώπους σε καταναλωτές φαρμάκων αφού ταυτίζουν τη θεραπεία με τη φαρμακολογία.

Μετά το τέλος των ομιλιών και ενώ δόθηκε ένας ελάχιστος χρόνος για ερωτήσεις από το κοινό, φάνηκε ολοκάθαρα η απροθυμία και μερικές φορές η επιθετικότητα των ομιλητριών ψυχιάτρων όχι μόνο να απαντήσουν, αλλά και να ακουστεί η οποιαδήποτε κριτική ή αντίλογος αναφορικά με τα φάρμακα ή το ρόλο της ψυχιατρικής στην ψυχική υγεία.

Αυτή η όλο και πιο αποδεκτή μέσα στους κύκλους των επαγγελματιών της ψυχικής υγείας ταύτιση της θεραπείας με τη φαρμακολογία, βασίζεται σε μια πιο γενική εικόνα που έχουν οι ίδιοι οι επαγγελματίες, αλλά και οι διάφορες επιτροπές, ινστιτούτα και οργανισμοί για το ίδιο το ζήτημα της υγείας: δηλαδή το διαχωρισμό των ανθρώπων σε υγιείς (αποδοτικούς) και ασθενείς (μη παραγωγικούς)… Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος, θεωρείται «υγιής», όταν έχει τη δυνατότητα να είναι παραγωγικός και αποδοτικός στην εργασία του, στις σχέσεις του, στην αναπαραγωγή του είδους και του κοινωνικού «ήθους»… Όταν δεν είναι σε θέση να αποδώσει στους παραπάνω τομείς, υπάρχουν δύο επιλογές: ένας «σύγχρονος Καιάδας» εγκλεισμού και ασυλοποίησης ή η «επαγγελματικά κατοχυρωμένη» αποκλειστικότητα της φαρμακολογίας…

Αυτή η κυρίαρχη λογική βασίζεται στην ολοένα και αυξανόμενη τάση των επίσημων φορέων -από τον Π.Ο.Υ. μέχρι τα διάφορα ινστιτούτα- για την επίτευξη της μέγιστης αποδοτικότητας των μερών της κοινωνίας, και άρα της «προόδου» μέσω της ιατρικοποίησης της καθημερινότητας. Ο ρόλος των ιδρυμάτων ερευνών και των περισσότερων ινστιτούτων είναι η επισημοποίηση και κατοχύρωση αυτής της κυρίαρχης τάσης μέσα στους κύκλους της υγείας και ιδιαίτερα της ψυχικής. Η ταύτιση θεραπείας και φαρμακολογίας και η ολοένα και μεγαλύτερη βιολογικοποίηση της ψυχικής υγείας μας φαίνεται προγραμματισμένη και συντεταγμένη μέσα σε ένα συνολικότερο πλαίσιο εντατικοποίησης της ζωής μας, τη στιγμή μάλιστα που η οικονομική εξάρτηση των ινστιτούτων από τις φαρμακοβιομηχανίες είναι γνωστή.

Τα φάρμακα έρχονται να καλύψουν την αποκατάσταση μας, όλο και πιο γρήγορα, αδιαφορώντας για τις κοινωνικές αιτίες και συνθήκες, τεμαχίζοντας το κοινωνικό σύνολο σε ατομικές περιπτώσεις και λύσεις και διαχωρίζοντας ένα ανθρώπινο όλον σε νευροδιαβιβαστές και ορμόνες – μια ανάγνωση του ίδιου του σώματος και των επιθυμιών σε απολήξεις νεύρων και εκκρινόμενες ουσίες που αντικαθιστά οποιαδήποτε αλλαγή, ατομική και κοινωνική, σε θεραπείες συμπτωμάτων.

Μέσα σε αυτή τη λογική, το μεγαλύτερο μέρος των επαγγελματιών της ψυχικής υγείας αντιλαμβάνεται εντελώς αποσπασματικά κάθε ζήτημα που εμπίπτει σε αυτή.. Η προσπάθεια εξάλειψης του κοινωνικού στίγματος, όπως υποστηρίζεται από την ψυχιατρική, επικεντρώνεται εν τέλει στον αποστιγματισμό της λήψης φαρμάκων και ελάχιστα στον αποστιγματισμό της ίδιας της ψυχικής ασθένειας. Παράλληλα, η ελευθερία του «ασθενή» να επιλέξει, να δράσει, να αντιληφθεί τον εαυτό του, αντικαθίσταται από την συμπτωματική ή και πολλές φορές κατασταλτική χορήγηση φαρμάκων. Η δυνατότητα αλλαγής των κοινωνικών συνθηκών αντικαθίσταται από την αλλαγή των ατομικών επιθυμιών. Ο «ασθενής» παύει να είναι άνθρωπος που έχει επιθυμίες, ελευθερία επιλογών και προσωπικότητα και η επιτυχία της θεραπείας του αποτελεί πλέον την όσο το δυνατόν πιο γρήγορη επαναείσοδο στο σύστημα παραγωγής, εργασίας και κατανάλωσης που επαναφέρει στο προσκήνιο τις πιέσεις που τον οδήγησαν στα φάρμακα. Και όλο αυτό αδιαφορώντας για τον ίδιο το φαύλο κύκλο της αποκλειστικότητας της φαρμακολογίας.

Απέναντι σε όλα αυτά, ως μια πολιτική ομάδα ανθρώπων που ασχολείται με ζητήματα ψυχικής υγείας και αποτελείται από «υγιείς» και «ασθενείς», από χρήστες υπηρεσιών ψυχικής υγείας και μη, από «κανονικούς» και «παράξενους», το μόνο που έχουμε να προτείνουμε, είναι η ελεύθερη επιλογή του κάθε ανθρώπου να αντιμετωπίσει τα ζητήματα που τον ενοχλούν με τον τρόπο που θέλει ο ίδιος. Όχι επειδή είμαστε ενάντια στη χρήση φαρμάκων ή συγκεκριμένες μορφές θεραπείας (όσο αυτές δεν είναι κατασταλτικές), αλλά επειδή είμαστε ενάντια σε κάθε αποκλειστική λογική που προσπαθεί να κυριαρχήσει πάνω σε άλλες.

 

Μέχρι να πάψουμε να ερευνούμε το μέρος, το “κύτταρο”

και να στρέψουμε το βλέμμα απ’ το “περιστατικό” στον άνθρωπο, στην κοινωνική ολότητά του

και όχι στο ατομικό στίγμα του, θα είμαστε όλες και όλοι «ασθενείς»…

 Αθήνα, Φλεβάρης 2010